Οι σύγχρονες μορφές ενδοοικογενειακής βίας – νομοθετικό πλαίσιο.

(Ν. 3500/2006,αρθρ. 13 περ β’, 299, 311, 336, 308 παρ. 1, 338 ΠΚ, 1532 ΑΚ)

Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ένας όρος και μία συμπεριφορά πρωτόγνωρη. Δυστυχώς μέχρι και το έτος 2006, ο δράστης μίας τέτοιας συμπεριφοράς κατά μέλους της οικογενείας του, τύγχανε της ίδιας ποινικής αντιμετώπισης με οποιονδήποτε μη συγγενή. Μία απειλή ή μία εξύβριση ή ακόμη και μία απλή σωματική βλάβη τελεσθείσα εντός της οικογένειας, μπορούσε να ανακληθεί ελεύθερα στο ακροατήριο και ο δράστης να μείνει ατιμώρητος. Υπό το προηγούμενο νομικό καθεστώς, και μη υπάρχουσας ειδικής νομοθετικής πρόβλεψης, η μήνυση μέλους της οικογένειας από συγγενή για άσκηση οποιουδήποτε είδους βίας, τελούσε υπό το σκοτεινό ηθικό φάσμα της «ανέντιμης» και «προδοτικής» δημοσιοποίησης περιστατικών οικογενειακού βίου, που ίσως θα έπρεπε να μένουν και να επιλύονται εντός της οικογένειας.

Την «παρανόηση» αυτή λοιπόν ήλθε να επιλύσει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ο Ν 3.500/2006, ο οποίος θεσπίσθηκε για να αναδείξει το πρόβλημα που κρύβαμε κάτω από το χαλί με μεγάλο άγχος πολλές φορές, τονίζοντας με έμφαση, ότι καμία μορφή βίας εντός της οικογένειας δεν μπορεί να είναι ανεκτή σε μία ευνομούμενη κοινωνία. Καμία ανοχή και καμία προστασία δεν μπορεί να υπάρξει κατά του συγγενή, που καλυπτόμενος κάτω από την ηθική υπόσταση της οικογένειας, επιχειρεί συγκαλυμμένα να τη διαλύσει, τρομοκρατώντας ψυχικά, απειλώντας και κακοποιώντας τους πιο αδύναμους. Ο νόμος της ζούγκλας δεν έχει καμία θέση στην κοινωνία των ανθρώπων. Μέσα σε ένα νοσηρό περιβάλλον δεν μπορούν να αναπτυχθούν ούτε υγιείς ανθρώπινες σχέσεις, ούτε υγιή και ισορροπημένα παιδιά.

Το πιο συνηθισμένο θύμα ενδοοικογενειακής βίας, ήταν ανέκαθεν η (μη χειραφετημένη) σύζυγος, η προσφορά και συμμετοχή της οποίας στην οικογένεια, γίνονταν ενίοτε αντιληπτή μόνο όταν αυτή παραλείπονταν. Η παροχή της απλήρωτης εργασίας και υπηρεσίας στην οικογένεια ήταν δεδομένη και υποχρεωτική άνευ επαίνου, η μη παροχή της όμως, συνιστούσε παραβίαση οικογενειακού καθήκοντος. Έτσι η γυναίκα μάθαινε να ζει και να γερνά αποκτώντας νέες υποχρεώσεις χωρίς αντίστοιχα ανάλογα δικαιώματα. Οι καιροί όμως άλλαξαν, η σύζυγος πλέον επιβαρύνεται ίσα βάρη και ίσα δικαιώματα, μορφώθηκε, συμμετέχει ισότιμα στον οικογενειακό αλλά και τον δημόσιο βίο και δεν μπορεί πλέον να ανέχεται βάναυσες συμπεριφορές. Ο νόμος 3500/2006 ήρθε να επιβεβαιώσει τα αυτονόητα, αν και με αρκετή καθυστέρηση.

Ως ενδοοικογενειακή βία ορίζεται: «Κάθε σωματική, σεξουαλική η ψυχολογική βία που ασκείται σε βάρος  του θύματος από τον νυν ή πρώην σύζυγο ή από σύντροφο  ή άλλα μέλη της οικογένειας».

Κανείς δεν μπορεί όχι μόνο να σηκώνει χέρι, αλλά ούτε να απειλεί, ούτε να απαιτεί «υπηρεσίες» προσβάλλουσες τη γενετήσια ελευθερία (ή βιασμός αν γίνεται πιο κατανοητό στα πλαίσια συζυγικής ή συντροφικής σχέσης), ούτε να προσβάλλει την προσωπικότητα άλλου μέλους της οικογένειας.

Αν πρέπει κάποιος να ντρέπεται σήμερα για τέτοιες συμπεριφορές, δεν είναι εκείνος / εκείνη που υποβάλλεται σε αυτές και αναγκάζεται να τις καταγγείλει, αυτός που τις πράττει.

Κανείς δεν δικαιούται να μένει απαθής όταν γίνεται κοινωνός περιστατικών οικογενειακής βίας, είτε όταν τα περιστατικά αυτά τον αφορούν, είτε όχι. Η διπλανή πόρτα πολλές φορές δεν απέχει πολύ από τη δική μας.

Και τι θα γίνει αν καταγγείλω τον δράστη μίας τέτοιας συμπεριφοράς αφού ουσιαστικά δεν επιθυμώ την τιμωρία του συζύγου αλλά την συνέτιση του;

Η πολιτεία, εφόσον το ίδιο το θύμα το επιθυμεί, μπορεί να δώσει στο δράστη, μία τελευταία ευκαιρία να συμμορφωθεί,στα πλαίσια ποινικής διαμεσολάβησης που επιχειρείται από τον αρμόδιο Εισαγγελέα. Απαραίτητη προϋπόθεση να τεθεί ο δράστης κάτω από την προστασία της ευεργετικής για αυτόν ποινικής διαμεσολάβησης, είναι η μη τέλεση ανάλογων συμπεριφορώνγια χρονικό διάστημα τριών ετών. Εάν το επιτύχει, τότε η σχετική Διαδικασία ολοκληρώνεται και εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας για το προηγούμενο αδίκημά του. Αν όμως ο δράστης υποτροπιάσει, τότε πιστέψτε το: αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να αλλάξει και είναι ο ίδιος υπαίτιος των πράξεών του και των συνεπειών τους, όχι εσείς!

-Τι μπορεί να θεωρηθεί ως εκδήλωση βίας ;

Σύμφωνα με  την  Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας,  η βία ορίζεται ως «η σκόπιμη χρήση σωματικής δύναμης ή εξουσίας, με μορφή απειλής ή πράξης, ενάντια στον εαυτό, σε κάποιο άλλο πρόσωπο, ή ενάντια σε  μία ομάδα ή κοινότητα, η οποία είτε έχει ως αποτέλεσμα  είτε αυξάνει τις πιθανότητες πρόκλησης τραυματισμού,  θανάτου,  ψυχολογικής βλάβης,  καθυστέρησης στην ανάπτυξη ή αποστέρηση» (Krug et al. 2002:5).

Ειδικότερα, Τα Ηνωμένα Έθνη  ορίζουν  τη βία εναντίον των  γυναικών ως «την  οποιαδήποτε  δράση της βίας που  στηρίζεται στο φύλο,  η οποία έχει ως αποτέλεσμα ή είναι πιθανόν  να  έχει ως αποτέλεσμα  τη φυσική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη στις γυναίκες,  συμπεριλαμβανομένου τις απειλές για τέτοιες δράσεις, εξαναγκασμό, στέρηση της ελευθερίας,  είτε αυτό συμβαίνει σε  δημόσια είτε σε ιδιωτική ζωή» (United Nations General  Assembly 1993 ελεύθερη μετάφραση).

-Με ποιες μορφές μπορεί να εκδηλωθεί αυτή η βία και πότε τιμωρείται από το νόμο ;

Η ενδοοικογενειακή βία μπορεί να εκδηλωθεί με μορφές όπως: η ψυχολογική βία, η οικονομική εκμετάλλευση, η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση. Έτσι, με βάση το δικαιικό μας σύστημα μπορούν να στοιχειοθετηθούν κατά περίπτωση αδικήματα κατά του θύματος όπως ο βιασμός, η εξύβριση, η αιμομιξία, η σωματική βλάβη, η παράνομη βία, η απειλή, η παράνομη κατακράτηση, η υφαίρεση κλπ.

-Ποιος είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος αντίδρασης σε τέτοιου είδους περιστατικά ;

Η βία ανάμεσα σε ανθρώπους με συνεκτικό δεσμό αίματος ή γενικότερο συναισθηματικό δεσμό, είναι ένα ζήτημα το οποίο λόγω της φύσεως του δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με διαλλακτικότητα, ανοχή και υπομονή. Η οικογένεια δημιουργείται από την αγάπη και πρέπει να εκφράζει την αγάπη. Κάθε θύμα, το οποίο δεν μπορεί να χειρισθεί μέσα σε λογικά πλαίσια ένα τέτοιου είδους περιστατικό εις βάρος του, θα πρέπει να απευθύνεται άμεσα σε τρίτους.

 

Κανένας άνθρωπος δεν επιτρέπεται να ζει με το φόβο, αφού η ζωή είναι το υπέρτατο αγαθό, το όποιο άπαξ παρέχεται στο κάθε ανθρώπινο πλάσμα. Αν γνωρίζετε κάποιον που είναι θύμα εκφοβισμού, εάν εσείς οι ίδιοι έχετε πέσει θέμα τέτοιας συμπεριφοράς, μην φοβηθείτε να το πείτε σε ένα γονέα, φροντιστή, φίλο, δάσκαλο, αστυνομικό ή κάποιον άλλο που εμπιστεύεστε.

Αν θέλετε να μιλήσετε ανώνυμα απευθυνθείτε στη γραμμή sos15900@isotita.gr

 

 

 

 

 

 

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Α)ΟΡΙΣΜΟΙ

Σύμφωνα με τον ορισμό του νόμου (ν. 3500/2006 αρ. 1, 2) ενδοοικογενειακή βία θεωρείται η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος και τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα.

Κατά το αρ. 13 περ β’ του ΠΚ, οικείοι είναι οι συγγενείς εξ αίματος  και εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή, οι θετοί γονείς και τα θετά τέκνα, οι σύζυγοι, οι μνηστευόμενοι, οι αδελφοί και οι σύζυγοι και οι μνηστήρες των αδελφών, καθώς και οι επίτροποι ή επιμελητές του υπαιτίου και όσοι βρίσκονται υπό την επιτροπεία ή επιμέλεια του υπαιτίου.

Με βάσει την ως άνω διάταξη του ΠΚ, το ως άνω νομοθέτημα ορίζει: «Οικογένεια θεωρούνται οι σύζυγοι ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους. Στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια. Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται και στην μόνιμη σύντροφο του άνδρα ή στον μόνιμο σύντροφο της γυναίκας και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, εφόσον τα πρόσωπα αυτά συνοικούν, ως και στους τέως συζύγους.

Θύμα ενδοοικογενειακής βίας είναι κάθε πρόσωπο της προηγούμενης παραγράφου σε βάρος του οποίου τελείται αξιόποινη πράξη κατά τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 του παρόντος. Θύμα είναι και το μέλος, στην οικογένεια του οποίου τελέσθηκε αξιόποινη πράξη, κατά τα άρθρα 299 και 311 του Ποινικού Κώδικα, καθώς και ο ανήλικος κατά την παράγραφο 2, ενώπιον του οποίου τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις της παρούσας».

 

Β) ΥΠΟΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ

Ο νόμος διακρίνει μορφές ενδοοικογενειακής βίας οι οποίες τιμωρούνται με αυστηρές και διαφορετικές κατά περίπτωση ποινές:  Σωματική βία σε βάρος ανηλίκων          Επί ασκήσεως σωματικής βίας σε βάρος ανηλίκου, ως μέσου σωφρονισμού στο πλαίσιο της ανατροφής του, εφαρμόζεται το άρθρο 1532 του Αστικού Κώδικα.

 

   Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη          1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προξενεί σε άλλο μέλος αυτής σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του, υπό την έννοια του εδαφίου α΄ της παρ. 1 του άρθρου 308 του Ποινικού Κώδικα, ή με συνεχή συμπεριφορά προξενεί εντελώς ελαφρά κάκωση ή βλάβη της υγείας του, με την έννοια του εδαφίου β΄ της παραπάνω διάταξης, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.        2. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου είναι δυνατόν να προκαλέσει στο θύμα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σωματική βλάβη, επιβάλλεται φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών. Αν επακολουθήσει βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι δέκα ετών. Αν ο υπαίτιος επεδίωκε ήγνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του, τιμωρείται με κάθειρξη.        3. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών και αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.        4. Αν η πράξη της πρώτης παραγράφου συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος, επιβάλλεται κάθειρξη. Αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.        5. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού. Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή          1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο εξαναγκάζει άλλο μέλος χρησιμοποιώντας βία ή απειλή με σπουδαίο και άμεσο κίνδυνο σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή χωρίς το θύμα να υποχρεούται προς τούτο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών, ανεξάρτητα από το αν το απειλούμενο κακό στρέφεται εναντίον του ίδιου του θύματος ή κάποιου από τους οικείους του υπό την έννοια της περίπτωσης β΄ του άρθρου 13 του Ποινικού Κώδικα.        2. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προκαλεί τρόμο ή ανησυχία σε άλλο μέλος της οικογένειας, απειλώντας το με βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση.

 

Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας

 

1. Το μέλος της οικογένειας το οποίο προσβάλλει την αξιοπρέπεια άλλου μέλους της, με ιδιαίτερα ταπεινωτικό λόγο ήέργο που ανάγεται στη γενετήσια ζωή του, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
2.    Με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών μέχρι τριών ετών τιμωρείται η πράξη της προηγούμενης παραγράφου, αν ο παθών είναι ανήλικος.
3. Οι διατάξεις των προηγούμενων παραγράφων εφαρμόζονται αντίστοιχα και όταν ο δράστης εργάζεται σε φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας, η δε πράξη του στρέφεται σε βάρος προσώπου, το οποίο δέχεται τις υπηρεσίες του φορέα αυτού.

Η Ποινική δίωξη για τα εγκλήματα των άρθρων 6, 7, 9 και 10 ασκείται αυτεπαγγέλτως.

 

 

 

 

Ποινική διαμεσολάβηση

 

Προϋποθέσεις

 

1. Στα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας ο αρμόδιος για την άσκηση ποινικής δίωξης εισαγγελέας διερευνά τη δυνατότητα διαμεσολάβησης κατά τη Διαδικασία των επόμενων άρθρων.

 

2. Προϋπόθεση για την έναρξη της Διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης είναι η

υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης εκ μέρους του προσώπου στο οποίο αποδίδεται η τέλεση του εγκλήματος, ότι είναι πρόθυμο σωρευτικά:

α) να υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας (λόγος τιμής) και ότι, σε περίπτωση συνοίκησης, δέχεται να μείνει εκτός οικογενειακής κατοικίας για εύλογο χρονικό διάστημα, εάν το προτείνει το θύμα. Για την υπόσχεση αυτή συντάσσεται έκθεση κατά τα άρθρα 148 επ. του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

β) να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό – θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τους αρμόδιους θεραπευτές. Ο υπεύθυνος του προγράμματος πιστοποιεί την ολοκλήρωση της παρακολούθησής του. Το σχετικό πιστοποιητικό επισυνάπτεται στο φάκελο της δικογραφίας. Αναφέρονται δε σε αυτό, αναλυτικά, το αντικείμενο του συμβουλευτικού – θεραπευτικού προγράμματος και ο αριθμός των συνεδριών που

παρακολούθησε ο ενδιαφερόμενος.

γ) να άρει ή να αποκαταστήσει, εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως τις συνέπειες που προκλήθηκαν από την πράξη και να καταβάλει εύλογη Χρηματική ικανοποίηση στον παθόντα.

3. Αν το θύμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι ανήλικος, η ποινική διαμεσολάβηση ενεργείται υπέρ αυτού και από κοινού από τον κατά τόπον αρμόδιο εισαγγελέα ανηλίκων και τον ασκούντα την επιμέλεια, εφόσον αυτός δεν είναι το ίδιο πρόσωπο με τον φερόμενο ως δράστη του εγκλήματος. Αν δεν υπάρξει ομοφωνία, η διαμεσολάβηση δεν είναι δυνατή. Ο ανήλικος που έχει συμπληρώσει το δέκατο τέταρτο έτος της ηλικίας του μπορεί, εφόσον το επιθυμεί, να παρίσταται κατ` αυτήν και να ακούγεται. Τα πρόσωπα του πρώτου εδαφίου αντιπροσωπεύουν τον ανήλικο στη Διαδικασία της ποινικής διαμεσολάβησης και για τις αστικές αξιώσεις.
4. Οι σχετικές με την ποινική διαμεσολάβηση διατάξεις του παρόντος νόμου δεν εφαρμόζονται, αν ο φερόμενος ως δράστης της πράξεως ενδοοικογενειακής βίας είναι επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας του ανηλίκου.
5. Αν την πράξη ενδοοικογενειακής βίας σε βαθμό πλημμελήματος φέρεται να έχει τελέσει ανήλικος, εφαρμόζεται το άρθρο 45Α του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.